شورای‌عالی بیمه در اجرای بند ۵ ماده ۱۷ و با توجه به مواد ۴۰ و ۵۹ قانون تاسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه‌گری و در اجرای ماده ۱۱۴ قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران (۱۳۹۴-۱۳۹۰)، در جلسه مورخ ۲۶/۱۱/۱۳۹۰آیین ‌نامه نحوه محاسبه و نظارت بر توانگری مالی موسسات بیمه را در ۱۵ ماده و دو تبصره به شرح زیر تصویب نمود:

آیین‌نامه شماره ۶۹
آیین‌نامه نحوه محاسبه و نظارت بر توانگری مالی موسسات بیمه

فصل اول- تعاریف
ماده 1- در این آیین نامه، عبارات و اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار رفته است:

توانگری مالی: توانایی مالی موسسه بیمه برای پوشش ریسکهای پذیرفته شده خود است.
ریسک بیمه گری:ریسکهائی که موسسه بیمه به دلیل صدور بیمه­نامه و قبولی اتکائی با آن مواجه است.
ریسک بازار:ریسکهائی که موسسه بیمه به دلیل نوسان قیمت در بازار با آن مواجه است.
ریسک اعتبار:ریسکهائی که موسسه بیمه به دلیل احتمال عدم انجام تعهدات مالی توسط طرفهای معامله خود با آن مواجه است.
ریسک نقدینگی:ریسکهائی که موسسه بیمه به دلیل عدم کفایت داراییهای جاری جهت ایفای تعهداتش با آن مواجه است.
داراییهای قابل قبول:شامل داراییهای موسسه بیمه بر اساس صورتهای مالی مصوب بجز داراییهای نامشهود آن از قبیل سرقفلی، حق امتیاز،‌ حق اختراع و علامت تجاری است.
داراییهای جاری:شامل مجموع موجودی نقد، سرمایه گذاریهای کوتاه مدت، مطالبات از بیمه گزاران و نمایندگان، مطالبات از بیمه گران وبیمه گران اتکایی، سایر حسابها و اسناد دریافتنی (اسناد دارای حداکثر ۲ سال سررسید)، سهم بیمه گران اتکایی از ذخایر فنی می باشد. همچنین سپرده بانکی و اوراق مشارکت ذیل سرمایه گذاریهای بلند مدت نیز جزء داراییهای جاری محسوب می شوند.
بدهیهای جاری:شامل مجموع بدهی به بیمه گزاران و نمایندگان، بدهی به بیمه گران و بیمه گران اتکایی، سایر حسابها و اسناد پرداختنی و همچنین ذخیره خسارت معوق می باشد.
ارزش مطالبات از داخل کشور:شامل مجموع مطالبات از بیمه گزاران و نمایندگان، مطالبات از بیمه گران و بیمه گران اتکایی، سایر حسابها و اسناد دریافتنی و مطالبات بلند مدت می باشد.
سرمایه موجود:شامل داراییهای قابل قبول به اضافه مازاد ارزش روز نسبت به ارزش دفتری داراییها منهای بدهیهای موسسه بیمهاست.
ریسک‌نما (Exposure):متغیرهای مالی که ریسک‌های تعریف شده در بندهای ۲ تا ۵ ماده ۱ این آئین‌نامه را برای مؤسسه بیمهنمایندگی می‌کنند.
ضریب ریسک (Risk factor):نرخ ریسک را در ارتباط با هر یک از ریسک‌نماها تعیین می‌کند.
سرمایه الزامی:حداقل سرمایه‌ای که موسسه بیمه باید برای پوشش ریسکهایی که در معرض آن است در اختیار داشته باشد.
نسبت توانگری مالی (Solvency Margin Ratio: SMR):نسبتی که مقدار توانگری مالی مؤسسه بیمه را اندازه می‌گیرد و از تقسیم مبلغ سرمایه موجود بر مبلغ سرمایه الزامی بدست می‌آید.
برنامه ترمیم وضعیت مالی:برنامه مالی که موسسه بیمه در صورتیکه نسبت توانگری مالی آن از سطحی که در این آیین نامه مشخص می‌شود پایین‌تر بیاید ملزم می‌شود برای ترمیم وضعیت و ساختار مالی خود تهیه و به بیمه مرکزی ارائه نماید.
برنامه افزایش سرمایه:برنامه مالی که موسسه بیمه در صورتی که نسبت توانگری مالی آن از سطحی که در این آیین نامه مشخص می شود پایین تر بیاید ملزم می شود برای افزایش سرمایه خود تهیه و به بیمه مرکزی ارائه دهد.

فصل دوم- نحوه محاسبه سرمایه موجود، سرمایه الزامی و نسبت توانگری مالی
ماده ۲- موسسات بیمه موظفند مبلغ سرمایه موجود خود را از طریق جمع ارزش داراییهای قابل قبول به اضافه مازاد ارزش روز نسبت به ارزش دفتری داراییهای ثابت منهای بدهیهای موسسه بیمه طبق جدول ۱ پیوست ۱ محاسبه کنند.


تبصره - ارزش روز داراییهای ثابت موسسه بیمه باید طبق نظر کارشناس رسمی دادگستری و یا هر روش دیگری که مورد تایید بیمهمرکزی ج.ا. ایران باشد، تعیین و در محاسبات مربوط به مبلغ سرمایه موجود لحاظ گردد.

ماده ۳- موسسات بیمه موظفند مبلغ سرمایه الزامی خود را طبق فرمول زیر و با استفاده از جداول ۲ تا ۵ پیوست ۲ محاسبه کنند:
ماده ۴- نسبت توانگری مالی (SMR) طبق فرمول زیر محاسبه می گردد:
ماده ۵- بیمه مرکزی ضرایب ریسک موضوع جداول پیوست ۲ تا ۵ این آیین نامه را هر ۲ سال یکبار اصلاح و ضرایب جدید را به موسساتبیمه ابلاغ می‌نماید.
ماده ۶- موسسات بیمه موظفند نسبت توانگری مالی خود را بصورت سالانه محاسبه و گزارش تفصیلی محاسبات آنرا پس از حسابرسی صورتهای مالی با تایید در هیات مدیره با امضای مدیر عامل موسسه بیمه به همراه اظهار نظر حسابرس موسسه حداکثر تا چهار ماه پس از پایان سال مالی به بیمه مرکزی جهت تایید ارسال نمایند. بیمه مرکزی ظرف مدت ۲ ماه مراتب تایید یا عدم تایید خود را به موسسه ذیربط اعلام می نماید.


تبصره - موسسات بیمه موظفند در صورت اعلام بیمه مرکزی نسبت توانگری مالی خود را برای دوره‌های زمانی کمتر از یکسال محاسبه و به بیمه مرکزی ارائه نمایند.

فصل سوم- نظارت بر توانگری مالی موسسات بیمه
ماده ۷- سطوح نظارت بر توانگری مالی موسسات بیمه به شرح ۵ سطح زیر تعیین می شوند:
سطح ۱: مقدار نسبت توانگری مالی موسسه بیمه برابر با ۱۰۰ درصد و بیشتر می‌باشد.
سطح ۲: مقدار نسبت توانگری مالی موسسه بیمه برابر با یا بیش از ۷۰ درصد و کمتر از ۱۰۰ درصد می‌باشد.
سطح ۳: مقدار نسبت توانگری مالی موسسه بیمه برابر با یا بیش از ۵۰ درصد و کمتر از ۷۰ درصد می‌باشد.
سطح ۴: مقدار نسبت توانگری مالی موسسه بیمه برابر با یا بیش از ۱۰ درصد و کمتر از ۵۰ درصد می باشد.
سطح ۵: مقدار نسبت توانگری مالی موسسه بیمه کمتر از ۱۰ درصد می‌باشد.
ماده ۸- چنانچه نسبت توانگری مالی موسسه بیمه حسب نظر بیمه مرکزی در سطح ۲ باشد، مؤسسه موظف است برنامه ترمیم وضعیت مالی خود را برای ۳ سال مالی آتی (به تفکیک سالانه) تهیه و جهت رسیدگی به بیمه مرکزی ارائه دهد. در این برنامه موسسهبیمه باید نشان دهد که چگونه نسبت توانگری مالی خود را ظرف ۳ سال حداقل تا سطح ۱ ارتقاء خواهد داد. برنامه ترمیم وضعیت مالی مؤسسه بیمه حداقل شامل مواردی به شرح ذیل خواهد بود:

صورت برآورد تفصیلی درآمدها و هزینه ها،
ترازنامه و سود و زیان پیش بینی شده،
نحوه تامین منابع مالی قابل دسترس جهت پرداخت معوقات و بدهیها با اولویت بیمه گزاران،
زمانبندی و اولویت بندی پرداخت معوقات و بدهیها به تفکیک بدهی به بیمه گزاران و سایر بستانکاران با رعایت قوانین و مقررات مربوط،
روش و نحوه محاسبه ذخایر فنی،
سیاستهای کلی موسسه بیمه در مورد بیمه اتکایی،
سیاست پرداخت سود به سهامداران با رعایت قوانین و مقررات مربوط،
نحوه کاهش ریسک (بویژه ریسکهای بیمه گری، اعتبار، نقدینگی و بازار)،
برنامه ها و اقدامات جهت تقویت ساختار مالی و نقدینگی.

ماده ۹- چنانچه نسبت توانگری مالی موسسه بیمه حسب نظر بیمه مرکزی در سطح ۳ باشد، مؤسسه موظف است علاوه بر برنامه ترمیم وضعیت مالی، برنامه افزایش سرمایه خود را برای ۲ سال مالی آتی (به تفکیک سالانه) تهیه و جهت رسیدگی به بیمه مرکزی ارائه دهد. در این برنامه‌ها موسسه بیمه باید نشان دهد که چگونه نسبت توانگری مالی خود را ظرف ۲ سال حداقل تا سطح ۲ ارتقاء خواهد داد. برنامه افزایش سرمایه مؤسسه بیمه حداقل شامل مواردی به شرح ذیل خواهد بود:

صورت گردش وجوه و صورت حساب جامع سرمایه،
روشها و منابع تامین سرمایه و هزینه و ریسک هر یک،
مبالغ و مدت زمان تامین سرمایه،
نحوه و موارد مصرف سرمایه،
سیاست پرداخت پاداش به هیات مدیره و مدیران.

ماده۱۰- چنانچه نسبت توانگری مالی موسسه بیمه حسب نظر بیمه مرکزی در سطح ۴ باشد، مؤسسه موظف است برنامه ترمیم وضعیت مالی و برنامه افزایش سرمایه خود را برای سال مالی آتی تهیه و جهت رسیدگی به بیمه مرکزی ارائه دهد. در این برنامه‌ها موسسه بیمه باید نشان دهد که چگونه نسبت توانگری مالی خود را ظرف ۱ سال حداقل تا سطح ۳ ارتقاء خواهد داد.
ماده ۱۱- بیمه مرکزی پس از دریافت برنامه ترمیم وضعیت مالی و برنامه افزایش سرمایه (موضوع مواد ۸، ۹، و ۱۰ این آیین نامه)، ظرف مدت ۲ ماه آنها را رسیدگی و نتیجه را به موسسات بیمه برای اجرا اعلام می‌نماید. موسسه بیمه موظف است گزارش عملکرد برنامه‌های مذکور را هر ۳ ماه یکبار به بیمه مرکزی ارائه نماید.
ماده ۱۲- موسسه بیمه‌ای که نسبت توانگری مالی آن طبق اعلام بیمه مرکزی در یکی از سطوح ۳ و ۴ باشد علاوه بر اقدامات مذکور در مواد ۸ تا ۱۱ این آیین نامه بر حسب مورد، موظف است به نحوی که بیمه مرکزی تعیین می‌کند یک یا تعدادی از اقدامات زیر را فوراً به مرحله اجرا درآورد:

از پرداخت پاداش به هیات مدیره و مدیران موسسه بیمه خودداری نماید،
از توزیع بیش از ۱۰ درصد سود (سود قابل توزیع به سهامداران) خودداری نماید،
هزینه‌های اداری و عمومی خود را کاهش دهد،
از سرمایه‌گذاری درگزینه‌های معینی خودداری نموده یا بر مقدار آنها محدودیت اعمال نماید،
روش محاسبه نرخ حق بیمه قراردادهای بیمه‌ای که در آینده منعقد می‌شوند را اصلاح نماید،
عملیات صدور بیمه در بخشی از شعب را کاهش دهد،
فعالیتهای برخی از شعب خود را محدود نماید،
عملیات صدور بیمه در شرکتهای تابعه را کاهش دهد،
سهام یا دارایی شرکتهای تابعه را به فروش برساند،
از توسعه فعالیت‌های بیمه‌ای در رشته های جدید خودداری نماید،
اعضای هیات مدیره و مدیران خود را تغییر دهد.

ماده ۱۳- چنانچه نسبت توانگری مالی موسسه بیمه طبق اعلام بیمه مرکزی در سطح ۵ باشد، بیمه مرکزی مجاز است پروانه فعالیت موسسه بیمه را در یک یا چند رشته بیمه ای تعلیق یا ابطال نماید.
فصل چهارم: ضمانت اجرا
ماده ۱۴- در صورت ارائه ناقص داده ها و اطلاعات نسبت توانگری مالی، عدم رعایت مهلت های مقرر در این آیین نامه، خودداری از محاسبه و ارسال گزارش تفصیلی نسبت توانگری مالی، انجام محاسبات بر مبنای اطلاعات غیرواقعی و غیرمعتبر و عدم اجرای برنامه‌های ترمیم وضعیت مالی و افزایش سرمایه توسط هر یک از موسسات بیمه، بیمه مرکزی به ترتیب هر یک از اقدامات زیر را انجام می دهد:

تذکر به مدیر عامل و یا هیات مدیره موسسه بیمه،
اخطار کتبی به مدیر عامل و یا هیات مدیره موسسه بیمه،
اعلام سلب صلاحیت مدیر عامل و یا هیات مدیره موسسه بیمه،
تعلیق پروانه فعالیت موسسه بیمه در یک یا چند رشته بیمه توسط بیمه مرکزی از سه ماه تا یکسال،
ارائه پیشنهاد لغو پروانه فعالیت موسسه بیمه در یک یا چند رشته بیمه با تایید شورای عالی بیمه و تصویب مجمع عمومی بیمهمرکزی.

ماده ۱۵- بیمه مرکزی موظف است گزارش عملکرد سالانه این آیین نامه توسط هر یک از موسسات بیمه را تهیه و حداکثر تا پایان مهر ماه هر سال به شورای عالی بیمه ارایه نماید.


پیوست ۱: نحوه محاسبه مبلغ سرمایه موجود

جدول شماره ۱: اقلام و نحوه محاسبه مبلغ سرمایه موجود مؤسسه بیمه

 

الف)داراییها	موجودی نقد
	سرمایه‌گذاریهای کوتاه مدت
	مطالبات از بیمه گزاران و نمایندگان
	مطالبات از بیمه گران و بیمه گران اتکایی
	سایر حسابها و اسناد دریافتنی
	سهم بیمه گران اتکایی از ذخایر فنی
	مطالبات بلند مدت
	سرمایه گذاریهای بلند مدت
	داراییهای ثابت مشهود
	سایر داراییها (غیر از ملزومات و داراییهای نامشهود)
	جمع
ب) بدهیها	بدهی به بیمه گزاران و نمایندگان
	بدهی به بیمه گران و بیمه گران اتکایی
	سایر حسابها و اسناد پرداختنی
	ذخیره مالیات بر درآمد
	سود سهام
	ذخیره حق بیمه
	ذخیره خسارت معوق
	ذخیره ریسکهای منقضی نشده
	سایر ذخایر فنی
	حق بیمه سالهای آتی
	ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان
	سایر بدهیها
	جمع
ج) مازاد ارزش روز نسبت به ارزش دفتری داراییهای ثابت	مازاد ارزش روز داراییهای ثابت
د) الف منهای ب به اضافه ج	سرمایه موجود

 

نوع ریسک	رشته بیمه		(۱) ریسک‌نما	(۲) ضریب ریسک (%)	(۳) حاصل (۲)*(۱) هر کدام که بزرگتر است	(۴) مجذور(۳)
بیمه‌گری (R۱)	۱- آتش سوزی		حق بیمه عاید شده سهم نگهداری	۱۷.۲
			خسارت واقع شده سهم نگهداری	۲۴.۵
	۲- باربری		حق بیمه عاید شده سهم نگهداری	۱۲.۳
			خسارت واقع شده سهم نگهداری	۱۷.۵
	۳- حوادث		حق بیمه عاید شده سهم نگهداری	۶۷.۸
			خسارت واقع شده سهم نگهداری	۹۶.۹
	اتومبیل	۴- حوادث سرنشین	حق بیمه عاید شده سهم نگهداری	۲۵.۰
			خسارت واقع شده سهم نگهداری	۳۵.۸
		۵- بدنه	حق بیمه عاید شده سهم نگهداری	۳۰.۹
			خسارت واقع شده سهم نگهداری	۴۴.۲
		۶- ثالث	حق بیمه عاید شده سهم نگهداری	۱۱۲.۷
			خسارت واقع شده سهم نگهداری	۱۶۱.۰
	۷- زندگی		حق بیمه عاید شده سهم نگهداری	۱۱۶.۴
			خسارت واقع شده سهم نگهداری	۱۶۶.۳
	۸- درمان		حق بیمه عاید شده سهم نگهداری	۸۱.۵
			خسارت واقع شده سهم نگهداری	۱۱۶.۵
	۹- بدنه کشتی		حق بیمه عاید شده سهم نگهداری	۲۱۸.۱
			خسارت واقع شده سهم نگهداری	۳۱۱.۶
	۱۰-هواپیما		حق بیمه عاید شده سهم نگهداری	۱۰۱.۷
			خسارت واقع شده سهم نگهداری	۱۴۵.۳
	۱۱- مهندسی		حق بیمه عاید شده سهم نگهداری	۱۰۸.۸
			خسارت واقع شده سهم نگهداری	۱۵۵.۴
	۱۲- پول		حق بیمه عاید شده سهم نگهداری	۲۹۲.۳
			خسارت واقع شده سهم نگهداری	۴۱۷.۶
	۱۳- سایر		حق بیمه عاید شده سهم نگهداری	۶۸.۴
			خسارت واقع شده سهم نگهداری	۹۷.۷
	حوادث طبیعی فاجعه آمیز	۱۴- آتش سوزی	حق بیمه عاید شده سهم نگهداری	۵۸.۰
			خسارت واقع شده سهم نگهداری	۸۴.۱
		۱۵- مهندسی	حق بیمه عاید شده سهم نگهداری	۵.۱
			خسارت واقع شده سهم نگهداری	۷.۴
		۱۶- ثالث	حق بیمه عاید شده سهم نگهداری	۱۶
			خسارت واقع شده سهم نگهداری	۲۳.۲
		۱۷- زندگی	حق بیمه عاید شده سهم نگهداری	۱۳
			خسارت واقع شده سهم نگهداری	۱۸.۸
جمع ریسک رشته ها
کل ریسک بیمه گری (R۱)= جذر جمع ریسک رشته ها

 

نوع ریسک	نوع دارایی	(۱) ریسک‌نما	(۲) ضریب ریسک (%)	(۳) حاصل (۲)*(۱)	(۴) مجذور (۳)
ریسک بازار (R۲)	سهام	ارزش پرتفوی سهام	۲۸.۳
	املاک و مستغلات	ارزش کل املاک و مستغلات	۲.۶
جمع ریسک رشته ها
کل ریسک بازار (R۲)= جذر جمع ریسک انواع دارایی

جدول شماره ۴: نحوه محاسبه کل ریسک اعتبار (R۳)

 

 

 

 

جدول شماره ۵: نحوه محاسبه کل ریسک نقدینگی (R۴)

 

نوع ریسک	(۱) ریسک‌نما	(۲) ضریب ریسک(%)	(۳) حاصل (۲)*(۱)
کل ریسک نقدینگی (R۴)	(داراییهای جاری - بدهیهای جاری , ۰ )Max	۳۶.۱