حاکمیت داده در صنعت بیمه کشور

در دنیای امروز داده‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین دارایی‌های سازمانی شناخته می‌شوند و نقش کلیدی در تصمیم‌گیری‌های راهبردی ایفا می‌کنند. صنعت بیمه نیز به شدت وابسته به داده‌های دقیق، کامل و به‌روز است، زیرا تمامی فرآیندهای بیمه‌گری، ارزیابی ریسک، قیمت‌گذاری بیمه‌نامه، مدیریت خسارت  و کشف تقلب بر اساس داده‌های موجود انجام می‌شود. با وجود این وابستگی عمیق، بسیاری از شرکت‌های بیمه گر در کشور فاقد یک سیستم منسجم و استاندارد برای مدیریت و حاکمیت داده‌های خود هستند که این امر منجر به بروز مشکلات متعددی از جمله کیفیت پایین داده‌ها، ناهماهنگی اطلاعات، مسائل امنیتی و عدم رعایت مقررات مرتبط با حریم خصوصی مشتریان می‌شود.

حاکمیت داده (Data Governance) به مجموعه‌ای از فرآیندها، سیاست‌ها، استانداردها و ابزارهایی اطلاق می‌شود که به سازمان‌ها کمک می‌کند تا داده‌های خود را به‌صورت اثربخش مدیریت کنند. این مفهوم فراتر از مدیریت داده است و شامل تعیین نقش‌ها و مسئولیت‌های مرتبط با داده، تضمین کیفیت داده‌ها، نظارت بر استفاده صحیح از اطلاعات و انطباق با الزامات قانونی و مقرراتی می‌شود. در کشورهای پیشرفته، حاکمیت داده در صنعت بیمه به عنوان یک الزام قانونی و تجاری در نظر گرفته می‌شود و شرکت‌های بیمه‌ گر برای حفظ رقابت‌پذیری و افزایش کارایی عملیاتی خود ناگزیر به پیاده‌سازی این چارچوب هستند.

در ایران، به دلیل عدم وجود یک چارچوب استاندارد برای حاکمیت داده در صنعت بیمه، بسیاری از شرکت‌های بیمه‌ای با مشکلات عدیده‌ای در زمینه مدیریت داده‌های خود مواجه هستند. از جمله این مشکلات می‌توان به پراکندگی اطلاعات در سیستم‌های مختلف، کیفیت پایین داده‌ها، عدم امکان یکپارچه‌سازی داده‌ها میان شرکت‌های بیمه‌ای و ضعف در تحلیل داده‌های بیمه‌ای اشاره کرد.

حاکمیت داده و جایگاه آن در صنعت بیمه
حاکمیت داده (Data Governance) به مجموعه‌ای از سیاست‌ها، فرآیندها، استانداردها و کنترل‌هایی اشاره دارد که برای مدیریت و حفاظت از داده‌های یک سازمان به‌کار گرفته می‌شود. این مفهوم به سازمان‌ها کمک می‌کند تا اطمینان حاصل کنند که داده‌های آن‌ها دقیق، امن، در دسترس، استاندارد و قابل‌اعتماد هستند و در تصمیم‌گیری‌های سازمانی به‌درستی مورد استفاده قرار می‌گیرند. حاکمیت داده، به‌عنوان یک چارچوب مدیریتی، تعیین می‌کند که داده‌ها چگونه ایجاد، پردازش، ذخیره، اشتراک‌گذاری و حذف شوند. در صنعت بیمه، داده‌ها به‌عنوان یکی از مهم‌ترین دارایی‌های سازمانی محسوب می‌شوند. تمامی عملیات بیمه‌ای، از صدور بیمه‌نامه گرفته تا ارزیابی ریسک، مدیریت خسارت، کشف تقلب و تحلیل بازار، بر مبنای داده‌های بیمه‌ای انجام می‌شود. اگر داده‌های مورد استفاده در این فرآیندها دارای کیفیت پایین، ناقص یا ناسازگار باشند، نه‌تنها تصمیمات سازمانی به‌درستی اتخاذ نمی‌شوند، بلکه ممکن است خسارات مالی و اعتباری جبران‌ناپذیری به شرکت‌های بیمه‌ای وارد شود.

در دهه‌های اخیر، پیشرفت فناوری‌های دیجیتال، افزایش حجم داده‌های بیمه‌ای، رشد حملات سایبری و الزامات قانونی سخت‌گیرانه‌تر، اهمیت اجرای حاکمیت داده را بیش‌ازپیش افزایش داده است. شرکت‌های بیمه‌ای که از یک چارچوب مناسب برای مدیریت داده‌های خود بهره می‌برند، قادر خواهند بود تا فرآیندهای خود را بهینه‌سازی کرده، تصمیمات بهتری اتخاذ کنند و در نهایت سودآوری و رضایت مشتریان خود را افزایش دهند.

اجزای کلیدی حاکمیت داده در بیمه
حاکمیت داده در صنعت بیمه شامل چندین مؤلفه اساسی است که هر یک از آن‌ها نقش مهمی در مدیریت اثربخش داده‌ها ایفا می‌کنند. برخی از مهم‌ترین مؤلفه‌های این حوزه عبارتند از:

   مدیریت کیفیت داده (Data Quality Management)
   کیفیت داده‌ها یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی است که شرکت‌های بیمه‌ای با آن مواجه هستند. داده‌های ناقص، ناسازگار یا قدیمی می‌توانند منجر به تصمیم‌گیری‌های اشتباه، افزایش نرخ خسارت و کاهش کارایی عملیاتی شوند. مدیریت کیفیت داده شامل مجموعه‌ای از استانداردها و روش‌های اجرایی برای اطمینان از دقت (Accuracy)، کامل بودن (Completeness)، به‌روز بودن (Timeliness) و قابلیت اطمینان (Reliability) داده‌های بیمه‌ای است.
   استانداردسازی داده (Data Standardization)
   یکی از مشکلاتی که در صنعت بیمه مشاهده می‌شود، ذخیره‌سازی داده‌ها در قالب‌های مختلف و در سیستم‌های جداگانه است. این موضوع باعث می‌شود که امکان تبادل و یکپارچه‌سازی اطلاعات میان بخش‌های مختلف سازمان دشوار شود. استانداردسازی داده شامل تعریف فرمت‌های مشخص برای ذخیره و پردازش داده‌ها، استفاده از واژگان مشترک و به‌کارگیری مدل‌های داده‌ای منسجم است که باعث افزایش سازگاری اطلاعات در کل سازمان می‌شود.
   مدیریت امنیت داده (Data Security Management)
   داده‌های بیمه‌ای شامل اطلاعات حساس و محرمانه‌ای هستند که در صورت دسترسی غیرمجاز می‌توانند منجر به آسیب‌های جدی به مشتریان و شرکت‌های بیمه شوند. مدیریت امنیت داده شامل مجموعه‌ای از راهکارهای فنی و مدیریتی برای محافظت از داده‌ها در برابر تهدیدات سایبری، دسترسی‌های غیرمجاز و افشای اطلاعات است. استفاده از رمزگذاری داده (Data Encryption)، کنترل‌های دسترسی (Access Controls) و احراز هویت چندعاملی (Multi-Factor Authentication – MFA) از جمله روش‌های رایج در این حوزه هستند.
   مدیریت یکپارچگی داده (Data Integration Management)
   یکپارچگی داده‌ها یکی از مهم‌ترین چالش‌های صنعت بیمه است. بسیاری از شرکت‌های بیمه از سیستم‌های مختلفی برای مدیریت اطلاعات بیمه‌گذاران، بیمه‌نامه‌ها، خسارات و پرداخت‌ها استفاده می‌کنند. این سیستم‌ها اغلب به‌صورت مستقل از یکدیگر عمل می‌کنند و این موضوع باعث ایجاد جزایر اطلاعاتی (Data Silos) در سازمان می‌شود. مدیریت یکپارچگی داده شامل روش‌هایی برای هماهنگ‌سازی داده‌ها در سیستم‌های مختلف و ایجاد یک نمای یکپارچه از اطلاعات سازمان است.
   مدیریت حریم خصوصی داده (Data Privacy Management)
   با توجه به افزایش مقررات مربوط به حفاظت از داده‌های شخصی، شرکت‌های بیمه موظف هستند که از اطلاعات مشتریان خود در برابر سوءاستفاده‌های احتمالی محافظت کنند. مدیریت حریم خصوصی داده شامل تدوین سیاست‌هایی برای جمع‌آوری، ذخیره، پردازش و به اشتراک‌گذاری داده‌های شخصی PII است. رعایت قوانین و مقرراتی مانند مقررات عمومی حفاظت از داده‌ها (GDPR) و قانون حفاظت از داده‌های شخصی ایران از الزامات مهم این حوزه محسوب می‌شود.

جایگاه حاکمیت داده در صنعت بیمه
حاکمیت داده در صنعت بیمه نه‌تنها یک الزام مدیریتی است، بلکه به‌عنوان یک مزیت رقابتی نیز در نظر گرفته می‌شود. شرکت‌های بیمه‌ای که از یک چارچوب حاکمیت داده قوی برخوردار هستند، قادر خواهند بود تا فرآیندهای عملیاتی خود را بهبود داده، ریسک‌های خود را به‌صورت مؤثرتری مدیریت کنند و تجربه مشتریان خود را ارتقا دهند.

نقش در ارزیابی و مدیریت ریسک (Risk Assessment & Management)
ارزیابی دقیق ریسک‌های بیمه‌ای نیازمند داده‌های جامع و دقیق است. در غیاب یک سیستم حاکمیت داده مناسب، داده‌های ورودی به مدل‌های ارزیابی ریسک ممکن است نادرست یا ناقص باشند که این امر می‌تواند منجر به تخمین‌های اشتباه و در نتیجه زیان‌های مالی برای شرکت‌های بیمه شود.

نقش در کشف تقلبات بیمه‌ای (Fraud Detection in Insurance)
تقلبات بیمه‌ای یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی است که شرکت‌های بیمه با آن مواجه هستند. با استفاده از روش‌های حاکمیت داده و بهره‌گیری از فناوری‌های تحلیل داده (Data Analytics) و هوش مصنوعی (Artificial Intelligence – AI)، شرکت‌های بیمه می‌توانند رفتارهای مشکوک را شناسایی کرده و از وقوع تقلبات جلوگیری کنند.

نقش در بهبود تجربه مشتری (Customer Experience Enhancement)
شرکت‌های بیمه‌ای که از یک چارچوب حاکمیت داده مناسب بهره می‌برند، قادر خواهند بود تا خدمات بهتری را به مشتریان خود ارائه دهند. بهینه‌سازی فرآیندهای صدور بیمه‌نامه، پرداخت خسارت و خدمات پس از فروش از طریق تحلیل داده‌های مشتریان، باعث افزایش رضایت و وفاداری بیمه‌گذاران خواهد شد.

نقش در انطباق با الزامات قانونی (Regulatory Compliance in Insurance)
با توجه به قوانین سخت‌گیرانه‌ای که در سطح بین‌المللی و داخلی برای حفاظت از داده‌ها وضع شده‌اند، شرکت‌های بیمه موظف هستند که سیاست‌های حاکمیت داده خود را با این الزامات تطبیق دهند. عدم رعایت مقررات مربوط به حفاظت از داده‌های مشتریان می‌تواند منجر به جریمه‌های مالی سنگین و آسیب‌های اعتباری شود.

حاکمیت داده یکی از الزامات اساسی در صنعت بیمه محسوب می‌شود که می‌تواند به بهبود کیفیت داده‌ها، کاهش ریسک‌های عملیاتی، جلوگیری از تقلبات بیمه‌ای، بهینه‌سازی فرآیندهای بیمه‌گری و ارتقای رضایت مشتریان منجر شود. شرکت‌های بیمه باید با سرمایه‌گذاری در فناوری‌های مدیریت داده، تدوین سیاست‌های استاندارد و آموزش کارکنان خود، به سمت پیاده‌سازی یک نظام جامع حاکمیت داده حرکت کنند.

چرایی  اجرای حاکمیت داده در صنعت بیمه کشور
صنعت بیمه ایران در سال‌های اخیر با چالش‌های متعددی در زمینه مدیریت داده‌های خود مواجه بوده است. به برخی از مهم‌ترین دلایل نیاز به اجرای حاکمیت داده در این صنعت در ادامه اشاره می گردد:

بهبود کیفیت و یکپارچگی داده‌ها
داده‌های بیمه‌ای بطور معمول در سامانه‌های مختلفی ذخیره می‌شوند و به دلیل نبود یک چارچوب منسجم، کیفیت و یکپارچگی این داده‌ها دچار مشکل می‌شود. به عنوان مثال، ممکن است اطلاعات یک بیمه‌گذار در چندین سامانه متفاوت با فرمت‌های مختلف ثبت شده باشد که این امر باعث ایجاد تناقضات داده‌ای و کاهش دقت تحلیل‌های بیمه‌ای می‌شود. اجرای حاکمیت داده می‌تواند به بهبود کیفیت اطلاعات و یکپارچه‌سازی پایگاه‌های داده در صنعت بیمه کمک کند.

کاهش تقلب های بیمه‌ای (Insurance Fraud Detection)
تقلب های بیمه‌ای یکی از چالش‌های اساسی شرکت‌های بیمه گر در ایران و جهان است که سالانه زیان‌های مالی سنگینی را به این صنعت تحمیل می‌کند. یکی از دلایل اصلی وقوع این تقلبات، ضعف در مدیریت داده‌های بیمه‌ای و نبود سیستم‌های نظارتی کارآمد است. پیاده‌سازی حاکمیت داده و استفاده از فناوری‌های هوش مصنوعی و کاوش کلان‌داده ها تواند به شناسایی الگوهای مشکوک و کاهش میزان تقلبات بیمه‌ای کمک کند.

انطباق با الزامات قانونی و مقرراتی
با توجه به قوانین سخت‌گیرانه‌ای که در سطح بین‌المللی برای حفاظت از داده‌های شخصی تدوین شده‌اند،  شرکت‌های بیمه گر موظف هستند که سیاست‌های مشخصی را برای مدیریت اطلاعات مشتریان خود اتخاذ کنند. در ایران نیز  بیمه مرکزی و نهادهای نظارتی مربوطه قوانین خاصی را برای حفاظت از داده‌های بیمه‌ای وضع کرده‌اند که شرکت‌های بیمه‌ گر ملزم به رعایت آن‌ها هستند. عدم رعایت این مقررات می‌تواند منجر به جریمه‌های مالی و از دست رفتن اعتبار شرکت‌های بیمه‌ای شود.

افزایش کارایی عملیاتی و کاهش هزینه‌ها
اجرای حاکمیت داده باعث کاهش دوباره‌کاری‌ها، افزایش دقت در پردازش اطلاعات و بهبود عملکرد عملیاتی شرکت‌های بیمه گر می‌شود. با استانداردسازی داده‌ها و یکپارچه‌سازی سامانه‌ها، شرکت‌های بیمه می‌توانند فرآیندهای خود را بهینه‌سازی کرده و هزینه‌های عملیاتی را کاهش دهند.

افزایش رضایت و اعتماد مشتریان
یکی از عوامل کلیدی در موفقیت شرکت‌های بیمه‌ گر، جلب اعتماد و رضایت بیمه‌گذاران است. بیمه‌گذاران انتظار دارند که اطلاعات شخصی و بیمه‌ای آن‌ها با دقت و محرمانگی بالا مدیریت شود. اجرای یک سیستم حاکمیت داده قوی می‌تواند باعث افزایش شفافیت، بهبود خدمات مشتری و ارتقای تجربه بیمه‌گذاران شود.

با توجه به اهمیت بالای داده‌های بیمه‌ای و نقش کلیدی آن‌ها در فرآیندهای بیمه‌گری، اجرای حاکمیت داده در صنعت بیمه کشور یک ضرورت انکارناپذیر است. این سیستم نه‌تنها به بهبود کیفیت داده‌ها، کاهش تقلبات بیمه‌ای و افزایش کارایی عملیاتی کمک می‌کند، بلکه باعث افزایش انطباق با مقررات قانونی و جلب اعتماد مشتریان نیز می‌شود. شرکت‌های بیمه‌ گر باید با سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و تدوین استراتژی‌های مناسب، به سمت پیاده‌سازی حاکمیت داده حرکت کرده و از مزایای آن بهره‌مند شوند.

دکتر وحید نوبهار، عضو رسمی انجمن بین المللی بیمه گران مهندسی
دکتر محسن امیری، مدرس دانشگاه